Röntgen ışınları adı verilen X ışınlarıyla vücudu çok ince dilimler ve kesitlerle inceleyen tekniğe bilgisayarlı tomografi adı verilmektedir. Bu anlamda vücut içindeki organlarda oluşan hastalıkları tanımadan yardımcı olmaktadır. Günümüz gelişen teknolojilerinde BT cihazlarının hızı artarak kesit kalınlıkları da azalmıştır.
Sadece bir nefes tutma süresinde tüm vücut bu cihazlarla dilimler halinde görüntülenir. Aralıksız alınan kesitler ise bilgisayarda işlenir ve daha iyi bir şekilde anlaşılması sağlanır. İnceleme sırasında hastanın BT masasında hareketsiz olarak kalması gerekiyor. Masa ise cihazın orta kısmına doğru hareket ederken belirlenmiş olan vücut kesitini görüntülemek için fazlasıyla görüntü cihazı tarafından alınmaktadır. Yine inceleme sırasında ağrı ya da acı hissi oluşturacak bir uygulama yoktur.
Bilgisayarlı tomografi uygulaması incelenecek organa göre isimlendirilmektedir. Eğer karın bölgesi incelenecek ise buna abdominal BT adı verilir. Göğüs kafesi incelenecek ise toraks BT olarak adlandırılır. Özel bir uygulamayla yapılan ve hastalıklı bölgenin üzerindeki bağırsak yapılarıyla ilgili bilgi sağlanabilen bu uygulama ise sanal kolonoskopi adıyla anılır.
Nerde Kullanılır?
Bilgisayarlı tomografi nerelerde kullanılır sorusunun yanıtı olarak en iyi karın ve göğüs organlarının tetkikinde kullanıldığı bilinir. Bunun yanında kalp, burun, karaciğer, pankreas, sinüsler ve akciğer hastalıklarında da tercih edilir. Bilgisayarlı tomografiyle biyopsi gibi tedavi ve tanı amaçlı prosedürlerde de yardımcı olunan bu işlem ayrıca omurga ve kemik hastalıklarının tanınmasında da etkilidir.
Travma geçiren hastalarda daha hızlı bir şekilde tarama yapılabilmesi için ve çok daha detaylı görüntülenme sağlanabilmesi için iç organ yaralanmalarında da BT kullanılır. Dalak, böbrek, beyin ve diğer iç organlardaki tanılarda da bu yöntem sıklıkla tercih edilir. Ayrıca kangren, inme ve böbrek yetmezliği gibi durumlara yol açabilecek damar patolojileri tanısında da kullanılır.
Kullanım alanları bu kadar geniş olan bilgisayarlı tomografinin avantajları da bulunuyor. Kanserli hücrelerin erken teşhisine olanak sağlarken mükemmel bir görüntü kalitesine ulaşabilmektedir. Ayrıca radyoterapi ile tedavi edilen tümörler etkili bir şekilde ışınlanabilmektedir. Bu sayede sağlıklı dokuların korunması sağlanmaktadır.
Nasıl Çekilir?
Bilgisayarlı tomografi değerlendirilirken bölgeye göre kontrast madde verilerek ya da verilmeden yapılabilmektedir. Bu madde özelliğine göre ağızdan, makatta ya da damardan verilebilmektedir. Kontrast madde damardan verilecekse enjeksiyon mekanik bir enjektör ile yapılır. İşlem sırasında hasta yalnız kalır ve herhangi bir şikâyet anında anlık müdahalede bulunulur.
Hastaların bu işlem için randevu alma süreciyle BT işlemi başlayabilir. Ayrıca tetkik öncesi en az 6 saat boyunca aç olunması ve 1 gün önce de spor yapılmaması gerekiyor. Randevudan önce ise bol miktarda su tüketilmeli. Bu tüketim sırasında tatlandırılmış ya da aromalı içeceklerden uzak durulmalıdır. Sonraki süreç ise aşağıdaki gibi ilerler;
- Ağrı kesici ya da farklı bir ilaç kullanımı yapılıyorsa kullanıma devam edilmelidir.
- BT sırasında hastalara radyoaktif bir madde verilir ve randevu günü çocuklar ya da gebe bayanlarla ilgili alana gidilmemelidir.
- Tetkik yapılacağı gün üzerinize rahat ve metal olmayan kıyafetler giyilmesi gerekir.
- Yine tetkikten önce damar yolu açılacak ve kan şeker düzeyi ölçülecektir. Şeker seviyesi uygun ise damardan BT için gerekli olan radyoaktif madde enjekte edilir.
- Şeker hastası olanlar randevudan en az 4 saat önce ilaçlarını almalıdır.
- Enjeksiyon işlemi sırasında ve sonrasında konuşmamanız gerekiyor. Bu yüzden enjeksiyon işleminden önce uzman hekime sormak istediklerinizi iletmeniz gerekir.
- Radyoaktif maddenin vücutta dağılımının sorunsuz bir şekilde gerçekleşmesi için enjeksiyon uygulamasından sonra 1 saat kadar sessiz bir odada bekletilirsiniz. Bu süre içinde rahat olmanız ve hareket etmemeniz önemlidir.
- Tetkik için gerekli olan hallerde enjeksiyondan 20 dakika kadar sonra ağızdan kontrast madde verilir.
- Çekimden önce idrar yapmanız da talep edilir.
- Bu maddenin verilmesinden 1 saat sonra görüntülenme işlemi başlar ve en fazla 25 dakika kadar sürer. Bazı durumlarda ek çekimler istenebilir. Bu durumda ise 1 saat kadar BT işlemleri devam eder. Hastaların bu süreçte kendileri için ayrılan tuvaletleri kullanması istenir. Tuvalet kullanımı sonrasında el temizliğine dikkat edilmesi gerekiyor. Enjekte edilen radyoaktif maddenin büyük bir kısmı idrar ya da dışkı ile çıkar. Bir kısmı da ter ve tükürüklerle dışarı atılır.
- Çekim işlemi bittikten sonra gündelik hayatınıza geri dönebilirsiniz.
- Tetkik sırasında tıbbi araçlarla ve düşük dozlarla verilen radyoaktif maddeler kullanılır. Tanısal amaçla kullanıldığı için herhangi bir yan etki görülmez.
- İlgili bölümden ayrıldıktan sonra küçük çocuğu olan hastalar en az 6 saat kadar çocuğa dokunmamalıdır.
- Emzirenler ise uzman doktorun tavsiyesine göre bir süre çocuğa süt vermeyi kesmelidir.
- Taramadan sonraki ilk 6 saatte hamile kadınlarla temasta bulunmayınız.
BT çekiminde nadiren kullanımı sağlanan kontrastlı maddenin damardan verildiği durumlarda alerjisi olan kişilerde farklı reaksiyonlar görülebilmektedir. Bu yüzden bilinen bir alerjik durumunuz var ise ölüme neden olabilen bu durum karşısında alerji öykünüzü mutlaka bildirmeniz gerekmektedir. Tetkik için kullanılacak madde hastanın adına yurt dışından gelmektedir.
Zararları
Bilgisayarlı tomografinin bilinen zararları uzmanlar tarafından açıklanmıştır. BT işleminden sonra koruyucu ilaçların kullanılması gerektiğin belirten uzmanlar ayrıca kanlanma yetersizliğine neden olan BT’nin böbreklere zehir gibi etki edeceğini belirtmektedir. İyotlu görüntülenme yapıldığı için bu durumun organları olumsuz etkileyeceği bilinir.
Son zamanlarda tıbbi incelemeler arasına giren ve radyolojik bir inceleme olan bilgisayarlı tomografisinde X ışınları kullanılır ve yüksek dozda tercih edilir. Çok sıklıkla bu yöntemi kullanan hastaların radyasyon riskiyle karşı karşıya kaldığını ve sağlığını olumsuz yönde etkilediği belirtilmektedir.